Πολιτική Προστασία (Civil Protection) είναι το σύνολο των δράσεων που αποσκοπούν στην προστασία της ζωής και της περιουσίας των πολιτών έναντι των κινδύνων από φυσικές, τεχνολογικές και περιβαλλοντικές καταστροφές και στοχεύουν στη μείωση των συνεπειών τους σε ευρωπαϊκό επίπεδο καθώς και πέραν αυτού, συμπληρωματικά με τις εθνικές πολιτικές (αρχή της επικουρικότητας).
Ιστορικά οι δράσεις για την πολιτική προστασία ξεκινούν το 1985 με την ίδρυση της υπηρεσιακής μονάδας Πολιτικής Προστασίας υπό τη Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος.
Το 1987 θεσπίστηκε το Μόνιμο Δίκτυο των Εθνικών Αντιπροσώπων (Permanent Network of National Correspondents – PNNC) με ψήφισμα του Συμβουλίου για την προώθηση της συνεργασίας των κρατών μελών σε θέματα Πολιτικής Προστασίας.
Σημαντική πρωτοβουλία σε Ευρωπαϊκό επίπεδο αποτέλεσε η καθιέρωση του Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας της Ένωσης που θεσπίστηκε το 2001. Για την εφαρμογή του Μηχανισμού η Επιτροπή συνεπικουρείται από επιτροπή εκπροσώπων των κρατών μελών (Επιτροπή Πολιτικής Προστασίας-Civil Protection Committee).
Η συνθήκη της Λισσαβόνας δημιούργησε νέους τομείς υποστηρικτικών αρμοδιοτήτων στους οποίους μπορεί να παρέμβει η Ευρωπαϊκή Ένωση, με σκοπό να βελτιώσει την ικανότητα στην αντιμετώπιση φυσικών ή ανθρωπογενών καταστροφών. Έτσι, το άρθρο 196 της Συνθήκης δίνει τη δυνατότητα στην ΕΕ να λαμβάνει μέτρα όσον αφορά στην:
- πρόληψη κινδύνων
- προετοιμασία των φορέων πολιτικής προστασίας
- επέμβαση σε περιπτώσεις φυσικών ή ανθρωπογενών καταστροφών
- επιχειρησιακή συνεργασία μεταξύ των εθνικών υπηρεσιών προστασίας
- συνοχή των δράσεων που αναλαμβάνονται σε διεθνές επίπεδο
Εξάλλου, οι εν λόγω διατάξεις περί πολιτικής προστασίας συνδέονται με τη ρήτρα αλληλεγγύης του άρθρου 222 της Συνθήκης. Η ρήτρα αυτή δίνει τη δυνατότητα στην Ε.Ε. να παρέχει συνδρομή σε κράτος μέλος εάν αυτό έχει δεχθεί τρομοκρατική επίθεση ή έχει πληγεί από φυσική ή ανθρωπογενή καταστροφή.
To Φεβρουάριο του 2010 η Πολιτική Προστασία μεταφέρεται στη Γενική Δ/νση Ανθρωπιστικής Βοήθειας (DG Humanitarian Aid – ECHO), η οποία πλέον αναφέρεται ως “Ευρωπαϊκή Πολιτική Προστασία και Επιχειρήσεων Ανθρωπιστικής Βοήθειας”.
Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός RescEU τέθηκε σε ισχύ στις 21-3-2019 και μπορεί να ενεργοποιηθεί σε περιπτώσεις φυσικών και ανθρωπογενών καταστροφών, τρομοκρατικών ενεργειών και τεχνολογικών, ραδιολογικών ή περιβαλλοντικών ατυχημάτων, συμπεριλαμβανομένης και της θαλάσσιας ρύπανσης, κατά την ειρηνική περίοδο.
Κάθε χώρα που πλήττεται από μεγάλες καταστροφές μπορεί να ζητήσει βοήθεια, καθώς και την κινητοποίηση επιχειρησιακών μέσων που έχουν εθελοντικά παρασχεθεί στην ΕΕ από τις χώρες του Μηχανισμού. Στον Μηχανισμό συμμετέχουν σήμερα 31 χώρες, τα 28 Κράτη Μέλη της Ένωσης οι χώρες του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ), Ισλανδία και Νορβηγία καθώς και οι χώρες: Μαυροβούνιο, Σερβία, η ΠΓΔΜ και η Τουρκία.
Η λειτουργία του Μηχανισμού υποστηρίζεται κυρίως από:
- Το Κέντρο Συντονισμού Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών Emergency Response Coordination Centre (ERCC), στις Βρυξέλλες
- Το Κοινό Σύστημα Επικοινωνίας και Πληροφόρησης Εκτάκτων Αναγκών – Common Emergency Communication and Information System – CECIS
- Τις Ομάδες Επέμβασης, Μονάδες Πολιτικής Προστασίας και Μονάδες Τεχνικής Υποστήριξης με τους διαθέσιμους πόρους
- Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα και το πρόγραμμα ανταλλαγής εμπειρογνωμόνων
- Κέντρο Επιχειρήσεων Πολιτικής Προστασίας (ΚΕΠΠ).
Ενημερωτικό υλικό για το rescEU μπορείτε να αναζητήσετε παρακάτω:
resceu_factsheet-greece-el-hd.pdf
https://www.civilprotection.gr/el/file/resceuoped-lenarcic-el-hdpdf
Τι είναι οι μονάδες Πολιτικής Προστασίας
Ως Μονάδα Πολιτικής Προστασίας ορίζεται: “αυτάρκης και αυτόνομη οργάνωση ικανοτήτων των Κρατών Μελών ή κινητή επιχειρησιακή ομάδα των Κρατών Μελών σύμφωνα με προκαθορισμένα καθήκοντα και ανάγκες, που αποτελείται από συνδυασμό ανθρώπινων και υλικών πόρων και προσδιορίζεται βάσει της ικανότητας επέμβασης ή του καθήκοντος (των καθηκόντων) που δύναται να αναλάβει” (Άρθρο 3 παρ. 5 της αρ. 2007/779/EC απόφασης του Συμβουλίου).
Συνοπτικά, μια Μονάδα Πολιτικής Προστασίας είναι μια ομάδα επέμβασης με προκαθορισμένες ελάχιστες προδιαγραφές σε προσωπικό και μέσα. Οι κατηγορίες των Μονάδων Πολιτικής Προστασίας ορίζονται με απόφαση της Επιτροπής (16/10/2014), βάσει της οποίας οι χώρες που συμμετέχουν στον Μηχανισμό ορίζουν Μονάδες Πολιτικής Προστασίας στα εξής πεδία:
- High capacity pumping– Άντληση υψηλής δυναμικότητας
- Water purification – Καθαρισμός νερού
- Medium urban search and rescue – Έρευνα και διάσωση σε αστικό περιβάλλον υπό περιστάσεις μέτριας σοβαρότητας
- Heavy urban search and rescue – Έρευνα και διάσωση σε αστικό περιβάλλον υπό εξαιρετικά δυσχερείς περιστάσεις
- Aerial forest firefighting module using helicopters – Εναέρια Μονάδα Αντιμετώπισης Δασικών Πυρκαγιών με ελικόπτερα
- Aerial forest firefighting module using airplanes – Εναέρια Μονάδα Αντιμετώπισης Δασικών Πυρκαγιών με αεροπλάνα
- Advanced medical post – Προωθημένο κινητό ιατρείο
- Advanced medical post with surgery – Προωθημένο κινητό ιατρείο με ικανότητα χειρουργικών επεμβάσεων
- Field hospital– Κινητό Νοσοκομείο
- Medical aerial evacuation of disaster victims – Ιατρική εναέρια απομάκρυνση – εκκένωση θυμάτων καταστροφών
- Emergency temporary camp – Προσωρινή Κατασκήνωση Έκτακτης Ανάγκης
- Chemical, biological, radiological and nuclear detection and sampling (CBRN) – Ανίχνευση και δειγματοληψία χημικών, βιολογικών, ραδιολογικών και πυρηνικών ουσιών
- Search and rescue in CBRN conditions – Έρευνα και διάσωση σε συνθήκες χημικής βιολογικής, ραδιολογικής και πυρηνικής μόλυνσης
- Ground forest firefighting – Αντιμετώπιση δασικών πυρκαγιών στο έδαφος
- Ground forest firefighting using vehicles – Αντιμετώπιση δασικών πυρκαγιών στο έδαφος με οχήματα
- Flood containment – Συγκράτηση πλημμυρών
- Flood rescue using boats – Διάσωση πλημμυροπαθών με λέμβους
- Emergency medical team (EMT) type1 (fixed): Outpatient Emergency Care – Ιατρική ομάδα έκτακτης ανάγκης (ΕΜΤ) τύπος 1 (σταθερή): Εξωνοσοκομειακή επείγουσα περίθαλψη
- Emergency medical team (EMT) type 1 (mobile): Outpatient Emergency Care– Ιατρική ομάδα έκτακτης ανάγκης (ΕΜΤ) τύπος 1 (κινητή): Εξωνοσοκομειακή επείγουσα περίθαλψη
- Emergency medical team (EMT) type 2: Inpatient Surgical Emergency Care -Ιατρική ομάδα έκτακτης ανάγκης (ΕΜΤ) τύπου 2: Ενδονοσοκομειακή επείγουσα χειρουργική περίθαλψη
- Emergency medical team (EMT) type 3: Inpatient Referral Care– Ιατρική ομάδα έκτακτης ανάγκης (ΕΜΤ) τύπος 3: Ενδονοσοκομειακή περίθαλψη με παραπεμπτικό
- Technical assistance and support teams (TASTs) – Ομάδες τεχνικής βοήθειας και υποστήριξης
Για την Ελλάδα, η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας έχει δηλώσει μέσω του CECIS (Common Emergency Communication and Information System) τις 9 Μονάδες Πολιτικής Προστασίας που διαθέτει η Ελλάδα ως συνεισφορά στα μέσα του Μηχανισμού, οι οποίες εν δυνάμει μπορούν να κινητοποιηθούν για την προσφορά βοήθειας σε περιπτώσεις εκτάκτων αναγκών εντός και εκτός της Ένωσης. Η Ελλάδα εκπροσωπείται στην Ε.Ε. για θέματα Πολιτικής Προστασίας συμμετέχοντας στο Μόνιμο Δίκτυο των Εθνικών Αντιπροσώπων, στην Επιτροπή Πολιτικής Προστασίας (Civil Protection Committee) όσο και στις σχετικές επιτροπές που έχουν ως σκοπό τη στήριξη του έργου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και στην ομάδα εργασίας του Συμβουλίου της Ε.Ε. “Πολιτική Προστασία”.
H Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας ιδρύθηκε με το Ν.2344/1995 (ΦΕΚ 212 Α’) περί «Οργάνωσης Πολιτικής Προστασίας» και υπάγεται στο Υπουργείο Εσωτερικών Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης. Αποβλέπει στην προστασία της ζωής, υγείας και περιουσίας των πολιτών από φυσικές (ταχείας ή βραδείας εξέλιξης), τεχνολογικές (βιολογικές, χημικές, πυρηνικές) και λοιπές καταστροφές που προκαλούν καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης, κατά τη διάρκεια ειρηνικής περιόδου. Στο πλαίσιο του ίδιου σκοπού περιλαμβάνεται η μέριμνα για τα υλικά και πολιτιστικά αγαθά, τις πλουτοπαραγωγικές πηγές και τις υποδομές της χώρας, με στόχο την ελαχιστοποίηση των συνεπειών των καταστροφών.
Για την επίτευξη του σκοπού αυτού η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας
- Εκπονεί σχέδια και προγράμματα πρόληψης ανά κατηγορία κινδύνου, λαμβάνει μέτρα ετοιμότητας και αναλαμβάνει δράσεις πρόληψης, αντιμετώπισης και αποκατάστασης.
- Οργανώνει και λειτουργεί σε μόνιμη βάση και για όλη τη διάρκεια του εικοσιτετραώρου το Κέντρο Επιχειρήσεων Πολιτικής Προστασίας με ειδικευμένα στελέχη πολιτικής προστασίας και το αναγκαίο προσωπικό, στο οποίο περιλαμβάνονται και επιτελικά στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων , της Αστυνομίας, καθώς και του Λιμενικού και Πυροσβεστικού Σώματος.
- Οργανώνει και λειτουργεί μονάδα αξιολόγησης και αξιοποίησης της πρόγνωσης καιρικών φαινομένων και άλλων πρόδρομων φαινομένων φυσικών καταστροφών, με σκοπό την έγκαιρη κινητοποίηση του δυναμικού και των μέσων πολιτικής προστασίας, για την αντιμετώπιση απειλούμενου κινδύνου καταστροφών , καθώς και για την ενημέρωση και παροχή αντίστοιχων οδηγιών προς τους πολίτες.
- Αξιοποιεί το ανθρώπινο δυναμικό και χρησιμοποιεί τα δημόσια και ιδιωτικά μέσα σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο.
- Καταρτίζει, σε συνεργασία με τους συναρμόδιους κρατικούς φορείς, το ετήσιο πρόγραμμα προμηθειών όλων των μηχανικών μέσων και άλλων υλικών , που είναι αναγκαία για την πολιτική προστασία της χώρας με βάση τον Εθνικό Σχεδιασμό Πολιτικής Προστασίας.
- Εντάσσει και αξιοποιεί τις εθελοντικές οργανώσεις πολιτικής προστασίας και τους ειδικευμένους εθελοντές πολιτικής προστασίας και για τον ίδιο σκοπό μπορεί να τις ενισχύει και να τις χρηματοδοτεί.
- Καταρτίζει και συντονίζει σε συνεργασία με τους αρμόδιους κρατικούς φορείς, το έργο της πληροφόρησης και ευαισθητοποίησης των πολιτών στον τομέα της Πολιτικής Προστασίας.
- Υποβάλλει εισηγήσεις προς τα αρμόδια κατά περίπτωση Υπουργεία, για την αναμόρφωση της αντίστοιχης νομοθεσίας.
Στο δυναμικό και τα μέσα Πολιτικής Προστασίας περιλαμβάνονται:
- Ειδικευμένα στελέχη πολιτικής προστασίας σε κεντρικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, στα οποία ανατίθεται η επίβλεψη εκπόνησης και εφαρμογής των σχεδίων, προγραμμάτων και μέτρων πολιτικής προστασίας , καθώς και ο συντονισμός των αναγκαίων ενεργειών.
- Το σύνολο των κρατικών υπηρεσιών, οι υπηρεσίες των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης και των οργανισμών κοινής ωφέλειας, που είναι υπεύθυνες σε επιχειρησιακό επίπεδο για τις επί μέρους δράσεις πολιτικής προστασίας και κυρίως για την ετοιμότητα και την αντιμετώπιση των καταστροφών (όπως Πυροσβεστικό Σώμα , Λιμενικό Σώμα, Ελληνική Αστυνομία , Εθνικό Κέντρο Άμεσης Βοήθειας, Ένοπλες Δυνάμεις, Οργανισμός Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας , Υπηρεσίες της Περιφέρειας, της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης και των πρωτοβαθμίων Ο.Τ.Α., Δ.Ε.Η., Ο.Τ.Ε., Ε.Υ.Δ.Α.Π., Δ.Ε.Π.Α., Ε.Μ.Υ.).
- Οι εθελοντικές οργανώσεις πολιτικής προστασίας, καθώς και οι ειδικευμένοι εθελοντές, σε κεντρικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, που εντάσσονται στο σχεδιασμό της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας και αναλαμβάνουν την υποστήριξη σχεδίων και δράσεων πρόληψης και αποκατάστασης, καθώς και δράσεις ετοιμότητας και αντιμετώπισης καταστροφών.
Είναι φανερό πως η προσέγγιση της πολιτικής προστασίας απέναντι στο φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής, θα πρέπει να συμπεριλάβει στον σχεδιασμό της έγκαιρα τα νέα δεδομένα.
Πολλές περιοχές της χώρας, παρουσιάζουν μία άναρχη ανάπτυξη με τοπικές υπερσυγκεντρώσεις τουριστικών καταλυμάτων και συχνή αυθαίρετη δόμηση. Διάφορες εγκαταστάσεις και υποδομές είναι πρόχειρες, δεν κατέχουν οικοδομική άδεια και στον σχεδιασμό τους δεν έχουν συχνά ληφθεί υπόψη τους παράμετροι που αφορούν ακραίες καιρικές συνθήκες. Σε αυτό το σκηνικό προστίθενται τα γνωστά προβλήματα που συναντάμε σε όλη την επικράτεια, όπως οι επιπτώσεις στην υποβάθμιση του εδάφους προηγούμενων πυρκαγιών και κακών γεωργικών πρακτικών αλλά και η κακή διαχείριση των ρεμάτων. Όλα τα παραπάνω την κρίσιμη στιγμή ενδέχεται να αποβούν μοιραία. Κάποιες γενικές αρχές που θα καθορίσουν τις σωστές πρακτικές είναι:
- Δεν υπάρχει “one best way” στην αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών. Η τρωτότητα κάθε περιοχής πρέπει να εκτιμάται ξεχωριστά.
- Στηριζόμαστε στις αρχές της Διαφοροποίησης και της Ενσωμάτωσης. Διαφοροποίηση των προτεραιοτήτων της πολιτικής προστασίας, ανάλογα με τον κίνδυνο και την ευπάθεια κάθε περιοχής.
- Η κλιματική κρίση ενισχύεται και ο στόχος της επιστήμης είναι να αποτιμήσει με ακρίβεια τις ποσοτικές και ποιοτικές παραμέτρους και να προτείνει συγκεκριμένες δράσεις, οι οποίες στη συνέχεια επιβάλλεται να γίνουν πολιτικές προτεραιότητας σε παγκόσμιο επίπεδο.
Οι πρόσφατες πλημμύρες και πυρκαγιές στην Ελλάδα, είναι κάποιες τραγωδίες που ανέδειξαν δύο βασικά προβλήματα
- η κλιματική αλλαγή μεταλλάσσει τους όρους με τους οποίους εξελίσσονται οι φυσικές καταστροφές και μπορεί να διαμορφώσει εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες αντιμετώπισης, που απαιτούν πρόβλεψη και προετοιμασία για ακόμη πιο ακραίες περιπτώσεις.
- ειδικά σε περιοχές μεγάλης συγκέντρωσης πληθυσμού παίζει τεράστιο ρόλο η δυνατότητα άμεσης και έγκαιρης προειδοποίησης σε ότι αφορά τον επικείμενο κίνδυνο, ώστε είτε να ληφθούν άμεσα μέτρα προστασίας από τον κρατικό μηχανισμό και τους πολίτες, είτε να υπάρξει έγκαιρη εκκένωση της περιοχής.
Σήμερα η επικρατούσα αντίληψη είναι πως η πολιτική προστασία εντάσσεται σε έναν πυρήνα δικαιωμάτων που οι πολίτες θεωρούν συχνά αυτονόητο, δυστυχώς χωρίς την ενεργό συμμετοχή τους σε αυτόν. Είναι προφανές πως το σημερινό μοντέλο πολιτικής προστασίας δεν επικεντρώνει στην πρόληψη και είναι πια σήμερα ανεπαρκές να αντιμετωπίσει τα νέα φαινόμενα και τη ραγδαιότητα τους. Η πρόληψη και η ετοιμότητα είναι πια βασικές συνιστώσες της αποτελεσματικής αντίδρασης στις φυσικές καταστροφές και ο συντονισμός μιας τέτοιας νέας προσέγγισης θα πρέπει να γίνει πρωτίστως στον δεύτερο βαθμό τοπικής αυτοδιοίκησης, τις Περιφέρειες. Η επένδυση στην πρόληψη των καταστροφών έχει ένα σαφές όφελος, τη διάσωση ζωών και μέσων διαβίωσης ενώ επίσης ελαχιστοποιεί τις οικονομικές και υλικές ζημίες πέρα από τη σημερινή παρωχημένη λογική της διάσωσης και της αποκατάστασης. Ήρθε η ώρα για έναν νέο τύπο πολιτικής προστασίας σε περιφερειακό επίπεδο, στην οποία η ενεργός συμμετοχή του πολίτη θα είναι καταλυτικής σημασίας.
Για να υλοποιηθεί αυτό, χρειάζονται 4 πράγματα:
- Γνώση και εμπειρία. Δεν μπορεί να εξακολουθεί να χάνεται η γνώση που συσσωρεύουμε σε κάθε φυσική καταστροφή. Όχι μόνον η ακαδημαϊκή αλλά και η επιχειρησιακή. Ποιες τεχνικές ακολουθήθηκαν, ποια ήταν τα πλεονεκτήματα της μιας ή της άλλης λύσης; λάθη, παραλείψεις και έξυπνες ιδέες, όλα αυτά πρέπει να αποθηκεύονται και να είναι διαθέσιμα σε μια επικαιροποιημένη βάση δεδομένων που θα συντηρείται με ευθύνη της ΓΓΠΠ.
- Η έξυπνη διαχείριση των πόρων ή, άλλως, η προστιθέμενη αξία των συνεργασιών μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Σταθερή συνεργασία σ’ ότι αφορά τα διαθέσιμα μέσα και τους τρόπους αξιοποίησής τους. Και για να γίνει αυτό, πρέπει οι κάτοχοι των ιδιωτικών μέσων να συμπράξουν και τις κρατικές υπηρεσίες. Όχι, κατ’ ανάγκην, με σκοπό το κέρδος αλλά τα συμφέροντα της κοινότητας.
- Η ένταση της κλιματικής αλλαγής και των συνεπαγόμενων καταστροφών, επιτάσσει την ενεργοποίηση κάθε κοινωνικά ενεργής δύναμης. Κάθε σωματείο, λέσχη φιλίας και όμιλος πρέπει να γίνουν «πράκτορες»της πολιτικής προστασίας. Η αποτελεσματικότητα των πεπεισμένων και στρατευμένων πολιτών είναι πολύ μεγαλύτερη από την τεχνική δυνατότητα ενός επιπλέον τεχνικού εργαλείου!!!
- Μια σύγχρονη πολιτική προστασία δεν επικεντρώνεται μόνον στην καταστολή, όπως συνηθίζεται έως τώρα. Η κλιματική κρίση ενισχύεται και ο στόχος της επιστήμης είναι να αποτιμήσει με ακρίβεια τις ποσοτικές και ποιοτικές παραμέτρους και να προτείνει συγκεκριμένες δράσεις, οι οποίες στη συνέχεια θα γίνουν πολιτικές προτεραιότητας σε παγκόσμιο επίπεδο.
ΧΑΡΤΕΣ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΤΗΤΑΣ
Το περιβαλλοντικό οικοσύστημα είναι ένα σύμπλεγμα υποσυστημάτων με σύνθετη αλληλεπίδραση και συνέργειες. Πολλοί από τους παράγοντες που συνδέονται με την πιθανότητα εμφάνισης φυσικών καταστροφών έχουν μελετηθεί και περιγραφεί επαρκώς. Αυτό δίνει τη δυνατότητα δημιουργίας χάρτη κινδύνων. Είναι μια εργασία που θέλει σωστή διαχείριση γιατί υπάρχει το ενδεχόμενο η δημοσιοποίηση του κινδύνου να προκαλέσει πανικό και άγχος στον πολίτη. Στην διαχείριση μιας κρίσης που προκύπτει, οφείλουμε να είμαστε έτοιμοι να υποστηρίξουμε το οργανωμένο σχέδιο που έχει από πριν προβλεφθεί. Εφόσον εκδηλωθεί η καταστροφή προκύπτει η ανάγκη επικοινωνιακής διαχείρισης και ταυτόχρονα διαχείρισης των σωστικών μέσων και της βοήθειας στους πληγέντες. Σε ερωτήσεις όπως “Που είναι κάθε ομάδα; Που πρέπει να πάει; Πως θα φθάσει εκεί; Ποιοι δρόμοι διαφυγής απειλούνται; Μπορεί να εκκενωθεί το χωριό;” και γενικότερα για την αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών οι χάρτες είναι το ίδιο πολύτιμοι με τις επικοινωνίες.
Για την ασφάλεια των υποδομών αλλά και των περιουσιών, των οικισμών, συνοδών έργων και κυρίως της ανθρώπινης ζωής, εκπονούνται σύμφωνα με το νόμο για κάθε μεγάλο έργο (φράγμα, λιμνοδεξαμενή κλπ). Σχέδια Αντιμετώπισης Έκτακτων Καταστάσεων (ΣΑΕΚ), τα οποία περιγράφουν αναλυτικά τι προβλέπεται για διαφορετικούς βαθμούς ετοιμότητας και ενεργοποίησης συναγερμού.
Ανέκαθεν υπήρχαν φυσικά φαινόμενα που έπλητταν ολόκληρες περιοχές. Ο αρχαίος άνθρωπος, προληπτικός ή δέσμιος κοινωνικών και θρησκευτικών δοξασιών, αντιμετώπιζε παράδοξα το καθετί και αναζητούσε μέσα από το φόβο, τα είδωλα και τους Θεούς, την προστασία ή την σωτηρία του. Όμως, καθώς προοδεύει η ανθρώπινη αντίληψη, αναπτύσσεται ο Εθελοντισμός, που ορίζεται ως “οποιαδήποτε μορφή μη αμειβόμενης εργασίας και κάθε εργασία η οποία δεν γίνεται με τον σκοπό το οικονομικό κέρδος”.
Εθελοντής είναι ο πολίτης εκείνος, που προσφέρει ανιδιοτελώς τον ελεύθερο χρόνο του και τη γνώση του για χρήσιμες δράσεις προς όφελος άλλων, χωρίς να περιμένει αντάλλαγμα.
Κάποια σχετικά με αυτό δεδομένα:
- Οι πιο οργανωμένες κοινωνίες επιδιώκουν να δημιουργήσουν θεσμικούς φορείς που θα αναλαμβάνουν το συντονιστικό ρόλο των δράσεων πρόληψης, πρόβλεψης, και διαχείρισης κρίσεων και εκτάκτων φαινομένων.
- Η τεχνολογική ανάπτυξη, ειδικά τα τελευταία 100 χρόνια προσφέρει όλα τα εφόδια για το σκοπό αυτό. Το σίγουρο είναι ότι δεν μπορείς να τα βάλεις με την φύση όσα μέσα και αν διαθέτεις. Το μόνο που μπορεί να γίνει είναι: πρόληψη, συντονισμός των μέσων και η συντομότερη παροχή βοήθειας στους πληγέντες.
- Στις εθελοντικές ομάδες μπορεί να περιλαμβάνονται: τα πολιτικά κόμματα και οι παρατάξεις, οι εκκλησιαστικές οργανώσεις και φορείς, οι επαγγελματικές και συνδικαλιστικές ενώσεις και όλες οι δραστηριότητες που συνδέονται με τον ερασιτεχνικό αθλητισμό και τη σωματική άσκηση (των ορειβατικών και κυνηγετικών συλλόγων συμπεριλαμβανομένων).
- Οι εθελοντές είναι καλοπροαίρετοι, λιγότερο υλιστές και διακρίνονται για την υψηλή τους δέσμευση και ευθύνη. Τα κίνητρα των εθελοντών είναι μοιρασμένα: το 45% επηρεάζεται άμεσα από την εθελοντική δραστηριότητα την οποία αναλαμβάνει, το 42% χαρακτηρίζει στάση αλτρουϊσμού.
- Ο εθελοντισμός δεν περιορίζεται μόνο στην παροχή ανιδιοτελούς κοινωνικού έργου, αλλά περισσότερο αφορά σε μια στάση ζωής με ιδιαίτερες αξίες, όπως η φιλανθρωπία, η αλληλεγγύη, η κοινωνική δικαιοσύνη και η κοινωνική συμμετοχή. Ουσιαστικά δεν είναι τίποτε άλλο από την προσφορά του πλεονάσματος ανθρώπινης αγάπης.
Οι εθελοντικές οργανώσεις που αφορούν στην Πολιτική Προστασία, έχουν υπάρξει πρωτοπόροι σε οργανωμένες δράσεις εθελοντισμού. Η δημιουργία Μητρώου Εθελοντικών Οργανώσεων Πολιτικής Προστασίας υπήρξε μία από τις πρώτες οργανωμένες δράσεις της Ελληνικής Πολιτείας για την αναγνώριση και αξιοποίηση των εθελοντικών οργανώσεων εν γένει στη χώρα μας.
Το 2001 η ΓΓΠΠ ξεκίνησε πιλοτικά τη δημιουργία ενός Συστήματος Εθελοντισμού Πολιτικής Προστασίας για την αντιμετώπιση φυσικών και τεχνολογικών καταστροφών. Η προσπάθεια αυτή αντανακλά:
- Tην οργάνωση της κοινωνίας σε δίκτυα, την οριζόντια επικοινωνία των πολιτών.
- Την ανάδειξη της αποτελεσματικότητας και των δυνατοτήτων παρέμβασης που έχει η κοινωνία των πολιτών τον 21ο αιώνα.
Λειτουργεί Μητρώο Εθελοντικών Οργανώσεων, στο οποίο μέχρι σήμερα είναι εγγεγραμμένες περίπου 170 Ομάδες. Υπάρχουν μάλιστα Ειδικευμένοι Εθελοντές, οι οποίοι λόγω επαγγελματικής ή επιστημονικής ενασχόλησης ή αποδεδειγμένης εμπειρίας μπορούν να ανταποκριθούν σε καθήκοντα πρόληψης, αντιμετώπισης και αποκατάστασης καταστροφών. Η ΓΓΠΠ, μπορεί να τους κατανέμει σε ομάδες επιχειρησιακής δράσης, ανάλογα με τον τόπο κατοικίας τους και βάσει των ειδικότερων προσόντων και κριτηρίων. Η δραστηριοποίηση των Ε.Ο. στο πεδίο της Πολιτικής Προστασίας εκτείνεται σε 3 τομείς δράσης: πρόληψη, αντιμετώπιση και αποκατάσταση. Για το σκοπό αυτό υπάρχει πρόγραμμα εθελοντικής εκπαίδευσης και δράσης για την αντιμετώπιση εκτάκτων αναγκών και ακραίων φυσικών φαινομένων.
Αντιμετώπιση Φυσικών καταστροφών και ΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ
Τα επόμενα χρόνια για τους τομείς Περιβάλλοντος και Πολιτικής Προστασίας προγραμματίζονται στα πλαίσια του ΕΣΠΑ 2021-2027, μια σειρά από Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα για όλη την Ελλάδα μέσω των Περιφερειών και Υπουργείων.
Οι διαδικασίες για την ορθότερη «διαχείριση κινδύνου» εστιάζονται στη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου εθνικού δικτύου πολιτικής προστασίας. Αυτό θα επιτευχθεί με τη συντονισμένη οργανωτική και επιχειρησιακή αναβάθμιση όλων των Υπηρεσιών Πολιτικής Προστασίας για την αντιμετώπιση των φυσικών και τεχνολογικών καταστροφών, το συντονισμό αποκατάστασης, τις υποδομές πολιτικής προστασίας, την ανάπτυξη και τον εκσυγχρονισμό των μηχανισμών, των εργαλείων και του εξοπλισμού με ταυτόχρονη αξιοποίηση των συνεργειών σε διακρατικό και διασυνοριακό επίπεδο. Έτσι προβλέπεται η ανάπτυξη διακρατικών συνεργασιών για την κοινή αντιμετώπιση των προβλημάτων υποβάθμισης του περιβάλλοντος και την πρόληψη των κινδύνων από φυσικές καταστροφές ή ανθρώπινες δραστηριότητες. Τμήμα του σχεδιασμού αποτελεί η ανάπτυξη συντονιστικού κέντρου για τον Εθελοντισμό για την ενδυνάμωση της συνέργειας του Δημόσιου και Εθελοντικού τομέα με στοχευμένες δράσεις κατάρτισης και επικοινωνίας σε θέματα πολιτικής προστασίας.
Συμπέρασμα: οι φυσικές καταστροφές και μια σειρά άλλων γεγονότων απαιτούν την παρουσία μας τόσο σε επίπεδο πρόληψης και μελέτης, όσο και σε επίπεδο άμεσης παρέμβασης και άμεσης αποτίμησης. Είναι καθήκον μας, σε μια εποχή που τρέχει, να κινηθούμε δυναμικά και τεχνοκρατικά δίνοντας εμείς πρώτοι την αφορμή στην Πολιτεία να αντιληφθεί ότι πρέπει να ενσωματώσει στο δυναμικό της τις επιστημονικές και εθελοντικές ομάδες δράσεις και τους φορείς τους για να μπορέσει να καλύψει τις διαρκώς διογκούμενες ανάγκες σε ένα ιδιαίτερα ευαίσθητο τομέα.
Στην εποχή μας, έχει στην Ελλάδα ωριμάσει η ιδέα του εθελοντισμού σε επίπεδο ατόμου και η εταιρική κοινωνική ευθύνη σε επίπεδο συλλογικότητας ή εταιρείας. Θα μπορούσαμε λοιπόν να δημιουργήσουμε τις πρώτες ευέλικτες ομάδες που θα δοκιμάσουν πιλοτικά αν και πως μπορούν να συνδεθούν με την Πολιτική Προστασία, τα Συντονιστικά Όργανα για να συμβάλουμε αποτελεσματικά σε περιστατικά φυσικής καταστροφής. Μέσα από εθνικές και τοπικές συλλογικότητες, μπορούμε να δώσουμε ξεχωριστό παρόν, δηλώνοντας έτσι την ενσυναίθηση και τον ανθρωπισμό μας.
Πληροφορίες για την Αυτοτελή Διεύθυνση Πολιτικής Προστασίας της Περιφέρειας Κρήτης μπορείτε να βρείτε στους συνδέσμους: