Επιγραμματικά οι επιπτώσεις της Κλιματικής Αλλαγής
Δεν υπάρχει πλέον καμιά αμφιβολία ότι τις τελευταίες δεκαετίες διανύουμε μία εκτεταμένη κλιματική κρίση, η οποία έχει προκαλέσει ποικίλες επιδράσεις στον άνθρωπο και στα φυσικά συστήματα όλων των ηπείρων. Η θερμοκρασία στην ατμόσφαιρα αυξάνεται, οι αιώνιοι πάγοι λιώνουν, η επιφάνεια των θαλασσών ανεβαίνει, εκδηλώνονται καύσωνες στη Γροιλανδία, φονικές πυρκαγιές στη Σιβηρία και στον Αμαζόνιο, ξηρασίες στην Ανατολική Αφρική, ασυνήθιστες βροχές και καύσωνες με καταστροφικά αποτελέσματα, μεγαλύτερης διάρκειας και εντονότερα κύματα θερμότητας.
Πολλά χερσαία και υδρόβια είδη έχουν ήδη μεταναστεύσει προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις κλιματικές διαφοροποιήσεις και να προσαρμοστούν σε αυτές. Όσα είδη τελικά δεν το καταφέρνουν, τελικά εξαφανίζονται. Ο ρυθμός της κλιματικής αλλαγής είναι ραγδαίος, δυσχεραίνοντας ακόμα περισσότερο την προσαρμογή των ειδών, με την υπερθέρμανση του πλανήτη να είναι ο σημαντικότερος παράγοντας εξαφάνισής τους. Πολλά είδη που ζουν στην ξηρά ή σε γλυκά και θαλασσινά νερά έχουν ήδη μετακινηθεί προς νέες περιοχές.
Ωστόσο, δεν είναι παντού οι επιπτώσεις οι ίδιες, ούτε και ομοιόμορφα κατανεμημένες. Υπάρχει μία περιοχική διαφοροποίηση στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, ανάλογα με τα ιδιαίτερα γεωμορφολογικά και βιοκλιματικά χαρακτηριστικά κάθε περιοχής. Κοντά στους πόλους οι πάγοι λιώνουν και η στάθμη της θάλασσας ανεβαίνει, λόγω της τήξης, αλλά και της διαστολής του νερού με τη θέρμανση. Επακόλουθο της ανόδου της στάθμης, είναι οι πλημμύρες και διάβρωση στις ακτές και τις πεδινές παράκτιες περιοχές (το διάστημα 1980 – 2011, οι πλημμύρες έπληξαν περισσότερα από 5,5 εκατομμύρια άτομα και προκάλεσαν άμεσες οικονομικές ζημίες άνω των 90 δισ. ευρώ). Και ενώ ορισμένες περιοχές πλήττονται συχνότερα από βροχοπτώσεις, άλλες δοκιμάζονται από μεγάλης έντασης καύσωνες και ξηρασίες. Οι συνέπειες αντανακλώνται σε τομείς που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το επίπεδο της θερμοκρασίας και των βροχοπτώσεων, όπως η γεωργία, η δασοκομία, η ενέργεια και ο τουρισμός.
Ωστόσο, δεν είναι μόνο θέμα γεωγραφίας. Για τις ανθρώπινες κοινωνίες, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής επιδεινώνουν τις ήδη υπάρχουσες κρίσιμες καταστάσεις για τους φτωχότερους και πιο ευάλωτους λαούς. Ακραία φαινόμενα, όπως καύσωνες, ξηρασίες και καταιγίδες, έχουν ήδη προκαλέσει άμεσο αντίκτυπο στις συνθήκες διαβίωσης με πλημμύρες, δασικές πυρκαγιές, μείωση της γεωργικής παραγωγής και καταστροφή κατοικιών και υποδομών. Οι πλουσιότερες χώρες θα είναι λιγότερο ευάλωτες στις καταστροφές, συνήθως επειδή είναι σε μεγαλύτερη ετοιμότητα και διαθέτουν περισσότερους πόρους για να επενδύσουν στην πρόληψη και την προσαρμογή. Ακόμα κι αν υπάρχουν όμως χρήματα και υποδομές, χωρίς σοβαρά μέτρα για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, η παγκόσμια μέση θερμοκρασία μπορεί να αυξηθεί έως και 4°C ή περισσότερο, επιφέροντας εκτεταμένες επιπτώσεις στα πιο ευαίσθητα οικοσυστήματα, σημαντική μείωση της βιοποικιλότητας και σημαντικές απειλές για την παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια σε πολλές περιοχές.
Στο διάγραμμα απεικονίζεται (%) η επίδραση της κλιματικής αλλαγής στον άνθρωπο, στις ανεπτυγμένες και στις υπό ανάπτυξη χώρες 
Από την κλιματική αλλαγή απορρέουν επίσης δυσάρεστες καταστάσεις που σχετίζονται με την υγεία. Έχουν ήδη αυξηθεί οι θάνατοι από καύσωνες, πλημμύρες, θύελλες και άλλες φυσικές καταστροφές που προκαλούν τα έκτακτα καιρικά φαινόμενα ως απόρροια της ανισορροπίας του κλίματος. Ταυτόχρονα, σημειώνονται ήδη αλλαγές στην κατανομή ορισμένων ασθενειών που μεταδίδονται με το νερό καθώς και αλλαγές στους φορείς των νόσων, με δραματικές επιπτώσεις όπως η πρόσφατη πανδημία Covid-19, που εξαπλώθηκε σε όλο τον πλανήτη.
Στην επίσημη ιστοσελίδα παγκόσμιας παρατήρησης της NASA, μπορείτε να δείτε την απεικονιστική διαδρομή της παλαιότερης αλλά και της πρόσφατης ιστορίας του κλίματος πάνω στη Γη.
Εάν επισκεφθείτε τη σελίδα αυτή, θα μπορέσετε να έχετε ενδείξεις της μεταβολής των 4 βασικών παραμέτρων του κλίματος και πως αυτές διαφοροποιούνται με το χρόνο. Ας δούμε τις βασικές κατηγορίες μετρήσεων και παρατήρησης εδώ:
Παγοκάλυψη – Στάθμη της θάλασσας – Διοξείδιο του άνθρακα – Θερμοκρασία
Στις 3 ανωτέρω εικόνες, φαίνονται σε χρονοσειρές από το 2002 έως το 2016 οι αυξητικές τάσεις που παρουσιάζει η περιεκτικότητα του CO2 στην ατμόσφαιρα. Το γκρι- μπλε χρώμα αντιπροσωπεύει χαμηλότερες συγκεντρώσεις κατά περιοχές, ενώ το κίτρινο- κόκκινο υψηλότερες συγκεντρώσεις σε κάποιες περιοχές και τελικά σε όλο τον πλανήτη. Για μια πιο προσεκτική παρατήρηση θα μπορέσετε να παρακολουθήσετε την περιοχική μεταβολή στο χρόνο, ακολουθώντας τον παρακάτω σύνδεσμο και την κατηγορία CarbonDioxide https://climate.nasa.gov/interactives/climate-time-machine
Στο διάγραμμα που ακολουθεί, φαίνεται η άνοδος του διοξειδίου του άνθρακα CO2 στην ατμόσφαιρα, από το 2004 έως το 2021. Ανέβηκε από περίπου 380 στα 415 ppm!!!
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ: Στην εικόνα που ακολουθεί, φαίνεται η περιεκτικότητα διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, από το 400.000 μέχρι σήμερα. Οι ιστορικές τιμές προσδιορίστηκαν με εξέταση πυρήνων πάγου, σε βαθειές τομές. Τα δεδομένα παρουσιάζονται ανά 1.000 χρόνια. Ενδιαφέρον είναι πως η αύξηση διοξειδίου από το 1950 έως σήμερα ανέρχεται σε πάνω από 130ppm! Ιστορικά, η υψηλότερη τιμή CO2, είχε καταγραφεί γύρω στο 325.000 π.Χ. και ήταν 300ppm.
Στο επόμενο γράφημα, φαίνεται ξεκάθαρα η εκπομπή διοξειδίου στην ατμόσφαιρα ανά κάτοικο από το 1960 έως σήμερα. Έχει ανέβει από 3 σε 5 τόνους. Οι εκπομπές ανά κάτοικο, είναι ένα μέγεθος με μεγάλη σημασία αν αναλογιστεί κανείς το ρυθμό αύξησης πληθυσμού της Γης.
Οι προβλέψεις είναι αρκετά δυσοίωνες, με βάση τα υπάρχοντα στοιχεία, και έχουν ως εξής:
- κάτοικοι που επηρεάστηκαν συνολικά έως το 2015: 7,35 δις
- κάτοικοι που αναμένεται να επηρεαστούν έως το 2025: 8 δις
- κάτοικοι που αναμένεται να επηρεαστούν έως το 2040: 9 δις
- κάτοικοι που αναμένεται να επηρεαστούν έως το 2060: 10 δις
Η μέση επιφανειακή θερμοκρασία του πλανήτη έχει αυξηθεί κατά περίπου 0,9οC από τα μέσα του 19ου αιώνα, μια αλλαγή που προκύπτει κυρίως από τις εκπομπές CO2 και άλλων ανθρωπογενών εκπομπών στην ατμόσφαιρα. Η μεγαλύτερη αύξηση έχει προκύψει τα τελευταία 35 χρόνια, με τα 5 θερμότερα έτη να καταγράφονται μετά το 2010. Στα διαγράμματα που ακολουθούν, φαίνεται ξεκάθαρα η διαπίστωση ότι οι αυξήσεις της θερμοκρασίας (μαύρη γραμμή), δε μπορούν να ερμηνευτούν αποκλειστικά με τις φυσικές διαδικασίες (μπλε γραμμή), αλλά μόνο εάν σε αυτές προστεθεί και η ανθρωπογενής παρέμβαση (κόκκινη γραμμή).
Εάν λοιπόν ληφθεί ως δεδομένη η επιδραστικότητα της ανθρωπογενούς παρέμβασης, ερμηνεύεται σαφώς και το ότι η θερμοκρασία του πλανήτη ανέβηκε κατά 1,1οC, από το 1880, τότε δηλαδή που άρχισε η βιομηχανική επανάσταση στη Γη.
Μια υπερθέρμανση του πλανήτη άνω των 1,5ο C θα έχει εξαιρετικά αρνητικές συνέπειες για τα οικοσυστήματα. Μέσα στα επόμενα 100 χρόνια, η φύση θα αλλάξει τόσο πολύ, όσο άλλαξε τα τελευταία 10.000 χρόνια. Οι θερμοκρασίες προβλέπεται ότι θα συνεχίσουν να αυξάνονται και μάλιστα επειδή η κύρια αύξηση είναι ανθρωπογενής, δεν είναι ομοιόμορφη ή ομαλή, στην επικράτεια μιας χώρας ή σε χρονική κλίμακα. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι αν η θερμοκρασία ξεπεράσει τους 1,5οC, εξαφανίζονται οι Μαλβίδες και νησιά του Ινδικού ωκεανού. Εάν η θερμοκρασία ξεπεράσει τους 2οC θα υπάρξουν μεγάλες καταστροφές με αποτέλεσμα ένα μεγάλο μεταναστευτικό ρεύμα, από Νότο προς Βορρά, γύρω στο 1,7 δισεκατομμύρια άνθρωποι (Ο.Η.Ε.). Παρακάτω ακολουθεί βίντεο με τις διαφοροποιήσεις των θερμοκρασιών που έχουν επέλθει από το 1880 – 2020
Με βάση όλα όσα αναφέρθηκαν παραπάνω, υπάρχουν και μελετώνται, πολυάριθμα κλιματικά σενάρια μελλοντικής αύξησης θερμοκρασίας από το 2015 έως το 2084
Παρακάτω παραθέτουμε ενδεικτικά, δύο διαφορετικά σενάρια εξέλιξης της θερμοκρασίας, βάσει του φαινομένου του θερμοκηπίου, με τα εξής χαρακτηριστικά:
Σενάριο Β1 – αισιόδοξο: χαμηλότερες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου (με έμφαση στον περιβαλλοντικό τομέα)
Σενάριο Α2 – απαισιόδοξο: υψηλότερες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου (με έμφαση και στον κοινωνικο – οικονομικό τομέα)
Δείτε τα σε χρονοσειρές απεικόνισης, με χρώματα που εξηγεί το υπόμνημα:
Σύμφωνα με κάποιες γενικότερες εκτιμήσεις έχει αποδειχθεί, ότι ως επακόλουθο της αύξησης της θερμοκρασίας, η μη-παγετώδης περίοδος (άρα και η περίοδος αγροτικής ανάπτυξης) εμφανίζει ήδη επιμήκυνση από το 1980, επηρεάζοντας τα οικοσυστήματα και τη γεωργία. Εάν δεν ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα, οι προβλέψεις δείχνουν ότι κατά το τέλος του 21ου αιώνα η θερμοκρασία του αέρα θα αυξηθεί μεταξύ περίπου 3 – 4,5οC, αντίστοιχα.
Γενικά προβλέπονται σημαντικές μεταβολές πολλών κλιματικών παραμέτρων, σχετιζόμενων με την θερμότητα, όπως η υγρασία, η νεφοκάλυψη, ένταση ανέμου, δεδομένα που άλλωστε λαμβάνονται υπόψιν κατά το σχεδιασμό παραγωγής ενέργειας μέσω εναλλακτικών μορφών. Η μέση προσπίπτουσα ηλιακή ακτινοβολία αναμένεται να παρουσιάσει αύξηση που θα κυμαίνεται μεταξύ 2,3 – 4,5 W/m2 στο σύνολο της επικράτειας, ενώ η ένταση των ετησίων ανέμων,θα αυξηθεί κατά 10% προς το τέλος του 21ου αιώνα.
Ξηρασία και κύματα καύσωνα αναμένεται να γίνουν εντονότερα, ενώ τα ψυχρά μέτωπα αναμένεται να μειωθούν παντού. Ειδικά οι θερινές θερμοκρασίες αναμένεται να συνεχίσουν να ανεβαίνουν. Στο τέλος αυτού του αιώνα, αυτό που παρατηρούνταν έως τώρα μία φορά στα 20-30 χρόνια (μία ημέρα καύσωνα), αναμένεται να καταγράφεται κάθε 2 χρόνια στην επικράτεια. Έτσι, σημειώνονται θερμοκρασίες – ρεκόρ στην Ευρώπη που υπερβαίνουν ακόμη και τους 40οC, καταιγίδες και ριπές ανέμων, πολικές αρκούδες που αναγκάζονται να ψάχνουν για τροφή σε κατοικημένες περιοχές….
Με απλά λόγια: η υπερθέρμανση δεν θα συμβεί. Συμβαίνει τώρα! Σύμφωνα με τα τελευταία επιστημονικά συμπεράσματα, έχουμε μόλις 10 χρόνια προκειμένου να μειώσουμε τις παγκόσμιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και περίπου 25-30 χρόνια για τον εκμηδενισμό τους.
Η τήξη των πάγων αλλά και διαστολή του νερού των ωκεανών ως αποτέλεσμα απορρόφησης θερμότητας, στα ανώτερα 700m, είναι οι δύο βασικοί λόγοι ανύψωσης της θαλάσσιας στάθμης.
Η στάθμη της θάλασσας έχει ήδη ανυψωθεί κατά 20,32 cm τον προηγούμενο αιώνα (από το 1880), σύμφωνα με επίσημα στοιχεία. Η βαθμίδα ωστόσο διπλασιάστηκε τις τελευταίες 2 δεκαετίες και εξακολουθεί να επιταχύνεται κάθε χρόνο τόσο, ώστε αναμένεται να ανυψωθεί ακόμα 0,3m – 1,2m μέχρι το 2100. Η ανύψωση της θαλάσσιας στάθμης θα συνεχίσει και μετά το 2100, επειδή οι ωκεανοί αργούν πολύ να ανταποκριθούν στη θέρμανση της επιφάνειας της γης.
Οι συνέπειες τόσο των μακροχρόνιων μεταβολών της στάθμης της θάλασσας όσο και των παροδικών ακραίων καταστάσεων αφορούν πολλούς κλάδους της οικονομίας, μεταξύ των οποίων τον τουρισμό, τις χρήσεις γης και τις μεταφορές. Το συνολικό κόστος εξαιτίας των ανθρωπογενών μεταβολών της στάθμης της θάλασσας ανέρχεται σε πολλές δεκάδες εκατομμύρια ευρώ κατ’ έτος.
Τις επόμενες δεκαετίες, κύματα καταιγίδων και υψηλής παλίρροιας, μπορούν να συνδυαστούν με ανύψωση της στάθμης και ταπείνωση των ιζημάτων της ακτής, με αποτέλεσμα την εκδήλωση πλημμυρών σε πολλές περιοχές.
Στις εικόνες (S1, S2, S3, S4) αποτυπώνεται σε 4 στάδια το αποτέλεσμα ανόδου της στάθμης της θάλασσας για την περιοχή της Βόρειας Ευρώπης που είναι προς το παρόν διαθέσιμη, με σταδιακή εξέλιξη από 0m έως και 6 m μέγιστη ανύψωση.
Ακολουθεί το διάγραμμα ανόδου στάθμης της θάλασσας, από το 1993 έως σήμερα, που μπορείτε να δείτε και σε πραγματικό χρόνο
Ο μέσος όρος βροχόπτωσης έχει αυξηθεί από το 1900, αλλά κάποιες περιοχές έχουν ποσοστά μεγαλύτερα από το μέσο όρο και κάποιες μικρότερα. Στο μέλλον οι βροχοπτώσεις θα διαφοροποιηθούν ως προς την ποσότητα και σίγουρα θα εμφανίζονται συχνότερα, τα ακραία επεισόδια βροχής.
Ωστόσο, οι μεταβολές στη βροχόπτωση, τη χιονόπτωση, η συρρίκνωση των αλπικών παγετώνων, προκαλούν πλημμύρες και υποβάθμιση της ποιότητας του νερού, αλλά την ίδια στιγμή παραδόξως και περιορισμό των υδάτινων πόρων. Οι ισχυρές βροχοπτώσεις και άλλα ακραία καιρικά φαινόμενα εμφανίζονται ολοένα και συχνότερα. Ακραίες βροχοπτώσεις δεν σημαίνει και αύξηση της ποσότητας υδάτων, λόγω της άνισης χωρικής και χρονικής κατανομής.
Για την κατανομή των βροχοπτώσεων στον Ελληνικό χώρο και τις διαφορές ανά περιοχή, μπορείτε να βρείτε περισσότερα στοιχεία εδώ.
Υπάρχουν και μελετώνται, πολυάριθμα κλιματικά σενάρια μεταβολής των βροχοπτώσεων,από το 2015 έως το 2084
Παρακάτω παραθέτουμε ενδεικτικά, δύο διαφορετικά σενάρια εξέλιξης των βροχοπτώσεων, βάσει του φαινομένου του θερμοκηπίου, με τα εξής χαρακτηριστικά:
Σενάριο Β1 – αισιόδοξο: χαμηλότερες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου (με έμφαση στον περιβαλλοντικό τομέα)
Σενάριο Α2 – απαισιόδοξο: υψηλότερες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου (με έμφαση και στον κοινωνικο – οικονομικό τομέα)
Αναλυτικά στοιχεία και γραφική απεικόνιση για παγκόσμια κλιματικά δεδομένα, μπορείτε να βρείτε εδώ.
Ο Αρκτικός ωκεανός αναμένεται να γίνει μια περιοχή που δεν θα περιλαμβάνει καθόλου πάγο το καλοκαίρι, πριν ακόμα από τα μέσα του αιώνα που διανύουμε. Το κάλυμμα πάγου της Αρκτικής επηρεάζει, αλλά και επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από την παγκόσμια κλιματική αλλαγή.
Στις παρακάτω εικόνες, φαίνεται η διαφορά στο κάλυμμα πάγου ανάμεσα στο 1979 και το 2020
Η αισθητή μείωση των καλυμμάτων πάγου φαίνεται και βάσει των μετρήσεων που έχουν γίνει, στις ακόλουθες καταγραφές (για Ανταρκτική και Γροιλανδία)
Λεπτομέρειες και πλήρης οπτικοποίηση της χρονοσειράς δεδομένων για την παγοκάλυψη, μπορείτε να βρείτε και στο παρατηρητήριο της NASA για το κλίμα.
Αν δεν επισκεφθείτε το site της NASA, εναλλακτικά, μπορείτε να δείτε την πρόβλεψη και εδώ
- Κάθε επιβάτης που ταξιδεύει από το Βερολίνο στη Βραζιλία με το αεροπλάνο δημιουργεί 6.600 κιλά διοξειδίου του άνθρακα CO2. Μπορούμε να φανταστούμε πόσα εκατομμύρια τόνοι CO2 εκπέμπονται καθημερινώς από τα αεροπλάνα.
- Το 2016 η Γερμανία εκτόξευσε στην ατμόσφαιρα 906 εκατομμύρια τόνους αέρια του θερμοκηπίου, 4 εκατ. τόνους περισσότερα από το 2015.
- Ένα κρουαζιερόπλοιο εκλύει στη ατμόσφαιρα σε 24 ώρες 420 τόνους CO2, επιπλέον οξείδια του Αζώτου και Υδρόθειο. Επειδή τα κρουαζιερόπλοια χρησιμοποιούν το φθηνότερο και χειρότερο καύσιμο, το μαζούτ, εκπέμπουν και αιθάλη, που είναι καταστροφική για του πνεύμονες. Γίνονται προσπάθειες τα νέα πλοία να έχουν αντίστοιχα φίλτρα.
- Σύμφωνα με τους ερευνητές (IPCC, Ο.Η.Ε), τα τρόφιμα ευθύνονται για το 26% των εκπομπών που συνδέονται με το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Και το 58% των εκπομπών από τρόφιμα προέρχεται από ζωικές τροφές.
- Για την παραγωγή 1 κιλού φυτικών πρωτεϊνών απαιτούνται 300 έως 3.000 λίτρα νερού. Για τη παραγωγή ενός κιλού βοδινού κρέατος απαιτούνται 15.415 λίτρα νερού!
Πολλοί επιστήμονες εφιστούν την προσοχή, στην κατάσταση που επικρατεί στη Μεσόγειο και στις χώρες της Νότιας και Ανατολικής Ευρώπης, με περίπου 450 εκατομμύρια πληθυσμό:
- Οι χώρες της νότιας και κεντρικής Ευρώπης πλήττονται όλο και πιο συχνά από κύματα καύσωνα, δασικές πυρκαγιές και ξηρασίες.
- Η Βόρεια Ευρώπη δέχεται μεγαλύτερες ποσότητες βροχοπτώσεων και οι πλημμύρες θα γίνουν σύνηθες φαινόμενο τον χειμώνα.
- Οι αστικές περιοχές, όπου ζουν σήμερα 4 στους 5 Ευρωπαίους, εκτίθενται σε καύσωνες, πλημμύρες ή στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας, αλλά συχνά δεν είναι κατάλληλα προετοιμασμένες για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή.
- Ενώ στις ευημερούσες παράκτιες χώρες γίνονται αρκετά για την προστασία του οικοσυστήματος, άλλες χώρες απέχουν πολύ από αυτό. Οι χώρες της Νότιας και Ανατολικής Μεσογείου έχουν μικρή ικανότητα να αναλύσουν την απειλή αυτή για τα εδάφη τους, θέτοντάς τα σε μεγαλύτερο κίνδυνο!
- Το νερό θα γίνει ένα πολύτιμο αγαθό. Η λειψυδρία στις περιοχές της Μεσογείου αυξάνεται συνεχώς με αποτέλεσμα να μεγαλώνουν οι κίνδυνοι ξηρασίας και ανεξέλεγκτων πυρκαγιών.
- Είναι πλέον ορατός ο κίνδυνος ερημοποίησης σε μεγάλα τμήματα της Νότιας Ευρώπης και της Βόρειας Αφρικής, κάτι που εκτός των άλλων θα έχει μεγάλο αντίκτυπο στη βιοποικιλότητα.
- Από τη δεκαετία του 1970, οι θερμοκρασίες του νερού αυξήθηκαν κατά 0,5οC
- H υπερθέρμανση του πλανήτη αυξάνει τις επιπτώσεις στη Μεσόγειο περισσότερο από ότι σε άλλες περιοχές. Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας από 1950 – 1970, ήταν 2,5 mm/έτος, ενώ από 1990 – 2007 ήταν 10 mm/έτος.
Ακόμη και αν ο στόχος να κρατηθεί κάτω από 2οC η θερμοκρασία σε παγκόσμιο επίπεδο, οι μέσοι όροι σε πολλά μέρη του κόσμου θα την ξεπεράσουν. Υπάρχει μια άμεση, γραμμική σχέση μεταξύ της συνολικής αλλαγής του κλίματος και των μεταβολών της θερμοκρασίας, στις διάφορες περιοχές και στον κόσμο ως σύνολο. Οι ακραίες τιμές αλλάζουν δυσανάλογα σε ορισμένες περιοχές.
Εξαιτίας της γεωγραφικής της θέσης, ανάμεσα στην εύκρατη Ευρώπη και την έρημο της βόρειας Αφρικής, η χώρα μας ανήκει σε μια περιοχή που θεωρείται ότι είναι «στο κόκκινο», δηλαδή στις περιοχές που επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Το περιβάλλον της Ελλάδας, διαθέτει επίσης μεγάλη βιοποικιλότητα και διαφορετικά κλιματικά χαρακτηριστικά, που οφείλονται:
- στην αλληλεπίδραση μεταξύ των καιρικών συστημάτων,
- στην πολύπλοκη τοπογραφία και
- στην κατανομή ξηράς και θάλασσας από τη Δ προς Α και από Β προς Ν
Έτσι, μέσα σε λίγες δεκάδες χιλιομέτρων, τα κλιματικά χαρακτηριστικά μπορούν να μεταβληθούν από παράκτιου μεσογειακού τύπου σε χαρακτηριστικά ακόμη και αλπικού τύπου στις κεντρικές και βόρειες περιοχές της χώρας.
Αυτή η πολυσχιδής τοπογραφία διαχωρίζει τον κορμό της Ελλάδος στη δυτική ομβροπλευρά και στην ανατολική ομβροσκιά (όπου όμβρια είναι τα νερά της βροχής).
Ο συνολικός όγκος του ύδατος που δέχεται η χώρα μας κατ’ έτος, ανέρχεται κατά μέσον όρο σε 115 δισεκ. m 3, όγκος ο οποίος δεν υστερεί από εκείνον σε πολλές άλλες χώρες της Ευρώπης. Ωστόσο, υπάρχει υδατικό έλλειμμα, ιδίως στην ομβροσκιά της χώρας (ανατολικά), όπου η μείωση της διαθεσιμότητας υδάτων γίνεται εντονότερη, όχι μόνο λόγω της ακατάλληλης διαχείρισης των υδάτινων πόρων αλλά και εξαιτίας ακραίων κλιματικών καταστάσεων (σε μία μόνο χρονιά 1989-90: κατά την οποία οι βροχές μειώθηκαν κατά περίπου 40%).
Tον περασμένο αιώνα οι βροχοπτώσεις μειώθηκαν σε ποσοστό περίπου 20%. Αναμένεται ότι μέχρι το τέλος του 21ου αιώνα, λόγω της ανθρωπογενούς παρέμβασης, η βροχή θα μειωθεί μεταξύ 5% και περίπου 20%, αντίστοιχα, σε επίπεδο επικράτειας.
Άλλο ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της χώρας μας είναι το εξαιρετικά μεγάλο μήκος ακτογραμμής, περίπου 16.300 χλμ. (όσο περίπου το 1/3 της περιφέρειας του πλανήτη). Η ευπάθεια έγκειται στον κίνδυνο ανόδου της μέσης στάθμης της θάλασσας, η οποία εκτιμάται ότι θα κυμανθεί μέχρι το 2100 μεταξύ 0,2 και 2 μέτρων. Βεβαίως, η ευπάθεια των ακτών δεν καθορίζεται μόνον από τον κίνδυνο ανόδου της μέσης στάθμης της θάλασσας και τις ακραίες κυματικές καταστάσεις, αλλά και από άλλους τοπικούς παράγοντες, τεκτονικούς, γεωμορφολογικούς κ.λπ. Από το σύνολο της ακτογραμμής της Ελλάδας, περίπου το 20% αποτελεί ακτές με μέτρια έως υψηλή ευπάθεια στις αναμενόμενες εξελίξεις.
Πολύ σοβαρές θα είναι οι συνέπειες στα παράκτια οικοσυστήματα, τις αγροτικές καλλιέργειες, στα στοιχεία της μεσογειακής διατροφής, στη βιοποικιλότητα, αλλά και στον τουρισμό της χώρας. Πολλές παραλίες κινδυνεύουν να εξαφανιστούν στο μέλλον, μαζί με όλους τους οικισμούς που υπάρχουν σε αυτές, λόγω αύξησης της στάθμης της θάλασσας.
Την ίδια ώρα, σημαντικά προβλήματα ξηρασίας θα αντιμετωπίσουν τα νησιά, η Δυτική Ελλάδα και η Αττική. Οι μεγαλύτερες αυξήσεις της διάρκειας ξηρών περιόδων θα σημειωθούν στην ανατολική ηπειρωτική χώρα και στη Βόρεια Κρήτη, όπου αναμένονται 20 επιπλέον ημέρες ξηρασίας μέχρι το 2021-2050 και μέχρι 40 επιπλέον ημέρες ξηρασίας το 2071-2100. Αναμένεται ότι η μεταβολή των κλιματικών συνθηκών θα αυξήσει σημαντικά τον αριθμό των ημερών με εξαιρετικά αυξημένο κίνδυνο πυρκαγιάς, κατά 40 ημέρες το 2071-2100 σε όλη την Ανατολική Ελλάδα.
Προσαρμογή:
Οι επιστήμονες βεβαιώνουν ότι η θερμοκρασία του πλανήτη θα συνεχίσει να αυξάνεται τις επόμενες δεκαετίες, κυρίως λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου και των ανθρωπογενών εκπομπών. Ο Διακυβερνητικός Οργανισμός IPCC, προβλέπει αύξηση θερμοκρασίας έως και 4οC τον επόμενο αιώνα, δηλαδή 1-3οC πάνω από τα επίπεδα του 1990, με αρνητικά αποτελέσματα σε όλους του τομείς του περιβάλλοντος, της υγείας, της κοινωνίας και της οικονομίας.
Το μέγεθος της κλιματικής αλλαγής πέρα από τις επόμενες δεκαετίες εξαρτάται κυρίως από την ποσότητα θερμότητας που δεσμεύουν τα αέρια του θερμοκηπίου που εκπέμπονται παγκοσμίως, λόγω της ευαισθησίας του κλίματος της γης σε αυτές τις εκπομπές. Σύμφωνα με τον IPCC η εξάπλωση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής σε μεμονωμένες περιοχές, θα διαφέρει όχι μόνο με τη φυσική εκδήλωση, αλλά ανάλογα και με την κοινωνική και περιβαλλοντική πολιτική που ακολουθεί κάθε περιοχή για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. Σε κάθε περίπτωση, η λύση έγκειται στην προσαρμογή των φυσικών και ανθρωπογενών συστημάτων στα τωρινά ή αναμενόμενα κλιματικά γεγονότα και τις επιπτώσεις τους, με τρόπο που να μετριάζει τις ζημιές ή εκμεταλλεύεται τις ευκαιρίες.
Στο πλαίσιο αυτό, και ακολουθώντας τις διεθνείς πολιτικές, εκπονήθηκε για την Ελλάδα και εγκρίθηκε με τον Ν. 4414/2016, άρθρα 42-45, ΦΕΚ Α΄149 η Εθνική Στρατηγική για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή (ΕΣΠΚΑ), η οποία έχει στόχο την χάραξη κατευθυντήριων γραμμών. Περιλαμβάνει Τομεακές δράσεις και μέτρα σε 15 τομεακές πολιτικές μεταξύ των οποίων και στις παράκτιες ζώνες. Τον ίδιο σκοπό εξυπηρετεί και το Περιφερειακό Σχέδιο Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή (ΠεΣΠΚΑ) που εκπονείται σε περιφερειακό επίπεδο.
