Τι σημαίνει «ακραίες» τιμές

Στην κλιματολογία, σύμφωνα με το WMO και το IPCC, δίνονται κάποιοι ορισμοί που σχετίζονται με τις ακραίες τιμές:

  • Ακραίο επεισόδιο (extreme event): Ορίζεται ως εκείνη η τιμή της μεταβλητής του καιρού ή του κλίματος, που βρίσκεται πάνω ή κάτω από ένα καθορισμένο κατώφλι, το οποίο ορίζεται ως ένα όριο κοντά στα (ανώτερα ή κατώτερα) άκρα του εύρους των παρατηρούμενων τιμών. Σε κάθε περίπτωση, οποιοδήποτε κλιματικό επεισόδιο έχει αρνητικό αποτέλεσμα στο περιβάλλον, στην οικονομία και στην κοινωνία, τότε αυτό μπορεί να θεωρηθεί ως ακραίο επεισόδιο (κύμα καύσωνα, κύμα ψύχους, ακραίες βροχοπτώσεις, ξηρασία).
  • Περιοχικό ακραίο επεισόδιο (Regional extreme event): Είναι ένα ακραίο επεισόδιο που καλύπτει μία μεγάλη περιοχή ή πολλές μικρότερες στην ίδια χρονική περίοδο.
  • Κίνδυνος (Hazard): Η πιθανή εμφάνιση ενός φυσικού γεγονότος ή ενός γεγονότος που προκαλείται από ανθρώπους, το οποίο μπορεί να προκαλέσει απώλειες ζωής, τραυματισμούς ή άλλες επιπτώσεις στην υγεία, καθώς και ζημιές και απώλειες σε περιουσιακά στοιχεία, υποδομές, πόρους διαβίωσης, παροχή υπηρεσιών και περιβαλλοντικούς πόρους.
  • Κλιματικοί δείκτες (Climate indices): Είναι δείκτες που προέρχονται από μετρημένες μετεωρολογικές παραμέτρους που χρησιμοποιούνται για τη διάγνωση και περιγραφή της κατάστασης ενός κλιματικού συστήματος.
  • Έγκαιρη προειδοποίηση (Early Warning): Το σύνολο δυνατοτήτων που απαιτούνται για τη δημιουργία και τη διάδοση έγκαιρων και έγκυρων πληροφοριών που επιτρέπουν σε άτομα, κοινότητες και οργανισμούς που απειλούνται από ένα ακραίο επεισόδιο να προετοιμαστούν και να ενεργήσουν κατάλληλα και εγκαίρως για να μειώσουν την πιθανότητα βλάβης ή απώλειας.

Συνήθως, ως ακραία καιρικά φαινόμενα χαρακτηρίζονται εκείνα στα οποία καταγράφονται οι μέγιστες ή ελάχιστες τιμές μετεωρολογικών παρατηρήσεων ασυνήθιστων ή και πολύ σπάνιων για μια περιοχή. Τα ακραία φαινόμενα χαρακτηρίζονται έτσι ως προς: το Χρόνο, Ένταση, Διάρκεια, Θέση, βλάβες στον Άνθρωπο.

Ακόμα και αν η πρόβλεψη τέτοιων φαινομένων είναι μόνο βραχυπρόθεσμα δυνατή, σε μακροπρόθεσμη κλίμακα οφείλει να υπάρχει συνεχής διατήρηση των μέτρων αντιμετώπισης και συνεχής ετοιμότητα. Η διαχείριση αυτών των φαινομένων, ανήκει σε ειδικές συντονιστικές υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης, ενώ σε μεγάλη έκταση τέτοιων συμβάντων δεν είναι σπάνιες ακόμη και διακρατικές συνεργασίες.

 

 

Για την Ελλάδα

Στις διάφορες περιοχές της χώρας, παρουσιάζεται μεγάλη ποικιλία κλιματικών τύπων, λόγω ιδιαίτερης μορφολογίας και εναλλαγής ξηράς – θάλασσας. Η Ανατολική Ελλάδα έχει ξηρό κλίμα, ενώ η Βόρεια και Δυτική Ελλάδα έχει υγρό. Μεγάλες κλιματικές διαφορές συναντώνται ακόμη και σε τόπους με μικρή απόσταση μεταξύ τους, κάτι που συμβαίνει μόνο σε λίγες μόνο χώρες ανά τον κόσμο.

 

Το 2019 ο αριθμός των καταγεγραμμένων ακραίων καιρικών γεγονότων στην Ελλάδα ήταν περίπου 40% πάνω από τον μέσο όρο της 20ετίας 2000-2019 (meteo.gr). Από αυτά, προκλήθηκε ασυνήθιστα μεγάλος αριθμός θυμάτων και σημαντικές καταστροφές.

  • Καταγράφηκαν 33 έντονα καιρικά γεγονότα, εκ των οποίων τα 15 είχαν πολύ σοβαρές κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις.
  • Οι περιοχές που επλήγησαν περισσότερο ήταν η Αττική (14 φορές), τα Δωδεκάνησα (8 φορές), τα Χανιά (7 φορές) και η Χαλκιδική (6 φορές).
  • Έχασαν τη ζωή τους 32 άνθρωποι: Οι 11 εξαιτίας ισχυρών ανέμων, 9 λόγω πλημμύρας και 8 από χαμηλές θερμοκρασίες. Εκ των 32 θυμάτων, τα τέσσερα προέκυψαν από πτώση κεραυνού. Αυτός είναι και ο μεγαλύτερος αριθμός θυμάτων από κεραυνό μέσα σε ένα έτος από το 2001, οπότε καταγράφονται συστηματικά τα θύματα κεραυνικών πληγμάτων.
  • Τα κυριότερα καιρικά φαινόμενα που παρατηρήθηκαν κατά τη διάρκεια αυτών των 33 γεγονότων ήταν οι ισχυρές βροχές-πλημμύρες (65% των συνολικών φαινομένων), οι χιονοπτώσεις (12%) και οι ανεμοστρόβιλοι και ανεμοθύελλες (10%).
  • Τα περισσότερα γεγονότα έλαβαν χώρα φθινόπωρο και χειμώνα, κυρίως τον Ιανουάριο (21%) και τον Νοέμβριο (18%).

 

Στο διάγραμμα που ακολουθεί, βλέπουμε τα ακραία γεγονότα που εκδηλώθηκαν το 2019 στην Ελλάδα

Συνήθη παραδείγματα ακραίων φαινομένων, αποτελούν τα επεισόδια ακραίας βροχόπτωσης που τα τελευταία χρόνια αυξάνονται συνεχώς ανά τον κόσμο, από τα οποία δεν εξαιρείται η Ελλάδα.

Η βροχή είναι μία ασυνεχής χωρικά και χρονικά παράμετρος. Για δεδομένη στιγμή, μπορεί να καταγραφεί βροχή σε μία περιοχή, αλλά όχι και στη γειτονική της! Επίσης, δεν βρέχει ποτέ ταυτόχρονα σε όλη την επικράτεια, ενώ υπάρχουν συγκεκριμένοι παράγοντες που καθορίζουν την κατανομή της βροχόπτωσης (μορφολογία οροσειρών, απόσταση από τη θάλασσα, θερμοκρασία, πιέσεις, κλπ). Οι ακραίες τιμές βροχόπτωσης και οι πλημμυρικές καταστάσεις έχουν αυξηθεί επικίνδυνα την τελευταία 30ετία.

Επιγραμματικά, αξίζει να αναφερθούν τα πρόσφατα δεδομένα:

  • Ο Μάιος του 2018 έσπασε κάθε ρεκόρ βροχόπτωσης από το 1930 που υπάρχουν δεδομένα για τη Θεσσαλονίκη, καθώς έπεσαν 148,7mm(χιλιοστά βροχής). Η τιμή χαρακτηρίζεται ως «ακραία», καθώς για ολόκληρο το μήνα Μάιο, συνήθως καταγράφονταν στο παρελθόν συνολική ποσότητα βροχής 40,2 mm(περίοδος 1931-1960), ή 50,3 mm(περίοδος 1961-1990).  Αξίζει να σημειωθεί πως το συνολικό ποσό βροχής δεν είναι περισσότερο από αυτό που δεχόμασταν τα προηγούμενα χρόνια. Είναι περίπου το ίδιο, και λίγο λιγότερο, αλλά πέφτει σε λιγότερες ημέρες βροχής και επομένως πέφτει με πολύ μεγαλύτερη ραγδαιότητα.
  • Πολύ μεγάλα ύψη βροχοπτώσεων καταγράφηκαν τον Ιανουάριο του 2019 σε ολόκληρη σχεδόν την Ελλάδα. Το μηνιαίο ύψος βροχής σε αρκετούς σταθμούς του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ/meteo.gr), ήταν το μεγαλύτερο από τότε που λειτουργούν οι μετεωρολογικοί σταθμοί. Μεταξύ άλλων, βροχή ρεκόρ καταγράφηκε στις εξής περιοχές (σε παρένθεση το έτος έναρξης λειτουργίας κάθε σταθμού): Σαμαριά Κρήτης 653 χιλιοστά (2008), Ικαρία 636 (2009), Ανδρίτσαινα 588 (2008), Δωδώνη 490 (2011), Στενή Ευβοίας 444 (2008), Ορεινή Ναυπακτία 436 (2009), Κως 351 (2013) και Αμοργός 295 χιλιοστά (2012).Θεωρείται εντυπωσιακό ότι ύψη – ρεκόρ βροχής σημειώθηκαν σχεδόν σε ολόκληρη τη χώρα, ακόμα και στις Κυκλάδες, ως αποτέλεσμα μιας σειράς κακοκαιριών.

 

Εδώ απεικονίζονται οι βροχές στην Ελλάδα, τον Ιανουάριο του 2019

 

  • Ακολούθησαν το Φεβρουάριο του 2019 στην Κρήτη, δύο κακοκαιρίες (Χιόνη και Ωκεανίς), που στάθηκαν η αιτία για να σπάσει το πανευρωπαϊκό ρεκόρ βροχόπτωσης σε κατοικημένη περιοχή! Από τα στοιχεία του μετεωρολογικού σταθμού στο οροπέδιο Ασκύφου Χανίων, από 1 έως 25 Φεβρουαρίου, ο αθροιστικός υετός έφτασε στα 1.202 mm, ποσότητα ρεκόρ για κατοικημένη περιοχή στην Ευρώπη! Το προηγούμενο ρεκόρ ανήκε στο Γκρεντάλεν της Νορβηγίας με 1.190 mm, ρεκόρ που κρατούσε από το 1989.Εξαιρετικά μεγάλα ύψη βροχής σημειώθηκαν όμως και στην υπόλοιπη δυτική Κρήτη (23-26 Φεβρουαρίου). Στην περιοχή του Σέμπρωνα Χανίων έπεσε το 40,9% της μέσης ετήσιας βροχόπτωσης. Πολύ υψηλά είναι τα αντίστοιχα ποσοστά και για τον υπόλοιπο νομό Χανίων, ξεπερνώντας στο 31% στο οροπέδιο Ασκύφου, στις Βρύσες, στους Άγιους Πάντες και στον Αλικιανό.

 

Εδώ απεικονίζονται τα ρεκόρ βροχής στην Κρήτη το Φεβρουάριο του 2019

Όλα τα παραπάνω ακραία Φεβρουαρίου 2019, μετρήθηκαν στους εγκατεστημένους βροχομετρικούς σταθμούς της Δυτικής Κρήτης

 

…και τη φετινή χρονιά, τα ρεκόρ βροχοπτώσεων στην Κρήτη συνεχίζονται

 

Εκτός από τις έντονες βροχοπτώσεις, οι κακοκαιρίες όπως συνήθως γίνεται, συνοδεύονται από θυελλώδεις ανέμους. Έτσι έγινε και τον Φεβρουάριο του 2019, όταν η “Ωκεανίς” έφερε στα ανατολικά ηπειρωτικά, το Αιγαίο και στα δυτικά του Κορινθιακού Κόλπου, ριπές ανέμου που ξεπέρασαν τα 100 χιλιόμετρα την ώρα, ενώ ήταν ιδιαίτερα εντυπωσιακή η διάρκεια τους.

Κατά τη διάρκεια τέτοιων ακραίων φαινομένων και ιδιαίτερα όταν αυτά εμμένουν για πολλές ώρες, όπως οι ισχυρές βροχοπτώσεις του Φεβρουαρίου 2019, το αποτέλεσμα είναι να προκαλούνται πολύ σημαντικές καταστροφές, σε κάθε επίπεδο (έδαφος, καλλιέργειες, τεχνικές υποδομές, ακόμα και κόστος σε ανθρώπινες ζωές).

Στους συνδέσμους που ακολουθούν, θα μπορείτε να βρίσκετε καταγραφές ακραίων φαινομένων για την Ελλάδα

Σε ό,τι αφορά τον καύσωνα, αυτός για κάθε χώρα διαφέρει, ανάλογα με τις ιδιαίτερες κλιματολογικές συνθήκες και το τι θεωρείται «φυσιολογικό» σε κάθε περιοχή. Έτσι αν και για τους Έλληνες οι 36°C είναι μια ανεκτή θερμοκρασία τους καλοκαιρινούς μήνες, για έναν Δανό δεν είναι καθόλου. Για παράδειγμα στην Ιρλανδία όταν γίνεται λόγος για καύσωνα, σημαίνει πως ο υδράργυρος έχει καταφέρει να φτάσει έως τους 33,3°C, κάτι που έγινε πριν από 132 χρόνια!

Πάντως, άσχετα με τις ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής ή χώρας, η υψηλότερη θερμοκρασία επί ευρωπαϊκού εδάφους έχει καταγραφεί στη χώρα μας. Στην Ελλάδα το 1977 η θερμοκρασία έφτασε τους 48°C. Ο πιο φονικός ωστόσο καύσωνας, ήταν αυτός του Ιουλίου του 1987, προκαλώντας έως 4.000 νεκρούς, παρότι οι ανώτατες θερμοκρασίες δεν σημείωσαν ρεκόρ, αλλά πολύ μεγάλη διάρκεια, που έφτασε τις 8 συνεχόμενες ημέρες.

 

Δείτε εδώ τα ρεκόρ θερμοκρασιών στην Ευρώπη

Ελλάδα: 48°C-1977
Πορτογαλία: 47,4°C- 2003
Ισπανία: 47,3°C -2017
Ιταλία: 47°C -2007
Κύπρος: 45,6°C – 2010
Βουλγαρία: 45,2°C-1916
Ρουμανία: 44,5°C-1951
Γαλλία: 44,1°C-2003
Μάλτα: 43,9°C -1999
Κροατία: 42,8°C -1981
Ουγγαρία: 41,9°C -2007
Σλοβενία: 40,8°C-2013
Αυστρία: 40,5°C -2013
Τσεχία: 40,4°C-2012
Σλοβακία: 40,3°C-2007
Πολωνία: 40,3°C-1921
Γερμανία: 40,3°C-2015
Βέλγιο: 38,8οC-1947, 2015, 2018
Ολλανδία: 38,6°C-1944
Ηνωμένο Βασίλειο: 38,5°C-2003
Σουηδία: 38°C-1933,1947
Λουξεμβούργο: 37,9°C-2003
Λετονία: 37,8°C-2014
Εσθονία: 35,6°C-1992
Λιθουανία: 37,5°C-1994
Φινλανδία: 37,2°C-2010
Δανία: 36,4°C-1975
Ιρλανδία: 33,3°C-1887

Η πενταετία 2015-2019 είναι η πιο θερμή που έχει καταγραφεί ποτέ, ενώ το 2019 συμπεριλαμβάνεται στα 5 θερμότερα έτη όλων των εποχών! Στο πρώτο εξάμηνο 2019, έντονοι καύσωνες καταγράφηκαν στην Αυστραλία, την Ινδία, το Πακιστάν και σε ορισμένες ζώνες της Μέσης Ανατολής, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό (WMO).

  • Ο Ιούνιος του 2019, ήταν για τον πλανήτη ο θερμότερος Ιούνιος από το 1880 που ξεκίνησαν οι πρώτες καταγραφές θερμοκρασίας. Το ρεκόρ αυτό οφείλεται σε έναν εξαιρετικού χαρακτήρα καύσωνα στην Ευρώπη, με κατά μέσο όρο 2°C υψηλότερη θερμοκρασία από την κανονική (πηγή: Copernicus). Συγκεκριμένα στην Γαλλία, η θερμοκρασία σημείωσε νέο ρεκόρ στους 46°C (μετά τους 44,1°C, που είχαν καταγραφεί το 2003). Πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες κατέρριψαν το απόλυτο ρεκόρ τους, σημειώνοντας νέες ακραίες τιμές όπως η Γερμανία (42,6°C), το Βέλγιο (41,8°C) και η Ολλανδία (40,4°C). Η νότια Αμερική έζησε επίσης τον πιο θερμό της Ιούνιο.

H μέση παγκόσμια μηνιαία θερμοκρασία (εδάφους και ωκεανών) ήταν κατά +0.95οC πάνω από τη μέση τιμή, ξεπερνώντας κατά +0.02οC το προηγούμενο παγκόσμιο ρεκόρ που ήταν το 2016. Και παρόλο που για την Ευρώπη ο Ιούνιος του 2019 ήταν ο θερμότερος όλων των εποχών, στην Ελλάδα ήταν ο τέταρτος θερμότερος με μέση μηνιαία θερμοκρασία 26οC(από 31 μετεωρολογικούς σταθμούς της ΕΜΥ), περίπου +1.9οC πάνω από τις κανονικές τιμές.

Σε ό,τι αφορά τη μέση απόκλιση της μηνιαίας θερμοκρασίας μετρώντας από το 1960 και μετά, επισημαίνεται ότι: τις 3 πρώτες δεκαετίες, επικράτησαν μέσες θερμοκρασίες μικρότερες των κανονικών τιμών, ενώ τις επόμενες 3 δεκαετίες, υψηλότερες θερμοκρασίες, που συνεχίζουν μάλιστα να έχουν ανοδική τάση.

 

Παρακάτω φαίνονται οι αποκλίσεις της μέσης θερμοκρασίας του Ιουνίου 2019 από τις κανονικές τιμές στην Ελλάδα ανά δεκαετία.

 

 

  • Ο Ιούλιος 2019 ήταν και αυτός ήταν για τον πλανήτη ο θερμότερος Ιούλιος από το 1880 που ξεκίνησαν οι πρώτες καταγραφές θερμοκρασίας. H μέση παγκόσμια μηνιαία θερμοκρασία (εδάφους και ωκεανών) ήταν κατά +0.95οC πάνω από τη μέση τιμή, ενώ ξεπέρασε κατά +0.03οC το προηγούμενο παγκόσμιο ρεκόρ που ήταν το 2016.

Ένα σύντομο αλλά ισχυρό κύμα καύσωνα που έπληξε τη δυτική Ευρώπη κατά τις τελευταίες μέρες του μήνα, ήταν οι αιτία που πολλές Ευρωπαϊκές πόλεις κατέγραψαν ρεκόρ μέγιστων ημερήσιων θερμοκρασιών, όπως το Παρίσι, με +42.6οC, ξεπερνώντας το προηγούμενο ρεκόρ +40.4οC (Ιουλίου 1947). Επίσης, το Βέλγιο, η Γερμανία, το Λουξεμβούργο, η Ολλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο κατέγραψαν νέα εθνικά ρεκόρ μέγιστων θερμοκρασιών Ιουλίου, ενώ οι χάρτες καιρικών συνθηκών αναπροσαρμόστηκαν για να συμπεριλάβουν για πρώτη φορά, θερμοκρασίες άνω των +40°C!!!

Ο Ιούλιος είναι συνήθως ο θερμότερος μήνας του έτους για την Ελλάδα. Για το 2019, ήταν μεν για τη χώρα θερμός μήνας, με μέση μηνιαία θερμοκρασία +27.3οC, περίπου +1οC πάνω από τις κανονικές τιμές, δεν κατατάσσεται ωστόσο στους δέκα θερμότερους καταγεγραμμένους. Ο θερμότερος Ιούλιος στην Ελλάδα ήταν ο Ιούλιος του 2012 με απόκλιση της μέσης μηνιαίας θερμοκρασίας από τις κανονικές τιμές +3οC.

Για τη μέση απόκλιση της μηνιαίας θερμοκρασίας, τις 3 πρώτες δεκαετίες ήταν (έστω και λίγο) αρνητική, ενώ στη συνέχεια μετατράπηκε σε θετική, και μάλιστα με ιδιαιτέρως απότομη τάση τις 2 τελευταίες δεκαετίες.

 

Στο διάγραμμα φαίνονται οι  αποκλίσεις της μέσης θερμοκρασίας του Ιουλίου 2019 από τις κανονικές τιμές στην Ελλάδα ανά δεκαετία

 

  • Ο Αύγουστος 2019, ήταν για τον πλανήτη ο δεύτερος θερμότερος Αύγουστος από το 1880 που ξεκίνησαν οι καταγραφές. H μέση παγκόσμια μηνιαία θερμοκρασία (εδάφους και ωκεανών) ήταν κατά +0.92οC πάνω από τη μέση τιμή, ωστόσο ήταν κατά +0.06οC μικρότερη από το παγκόσμιο ρεκόρ του Αυγούστου του 2016.

Στην Ευρώπη η μέση θερμοκρασία του Αυγούστου ήταν, στο μεγαλύτερο μέρος της ηπείρου, πάνω από τις κανονικές τιμές με εξαίρεση τη δυτική Πορτογαλία και τις βορειοανατολικές περιοχές που συνορεύουν με τη Ρωσία. Οι μεγαλύτερες θετικές αποκλίσεις από τις κανονικές τιμές παρατηρήθηκαν στην νοτιοανατολική Ευρώπη.

Στην Ελλάδα ο Αύγουστος 2019, ήταν ο τρίτος θερμότερος Αύγουστος. Η μέση μηνιαία θερμοκρασία ήταν 28.1οC, περίπου +2.2οC πάνω από τις κανονικές τιμές. Παρότι το θερμότερο καλοκαίρι στην Ελλάδα, (για  Ιούνιο και Ιούλιο), ήταν το 2012, ως θερμότερος Αύγουστος καταγράφεται εκείνος του 2010, με απόκλιση +2,9 της μέσης μηνιαίας θερμοκρασίας από την κανονική τιμή.

Υπολογίζοντας επιπλέον στη μηνιαία θερμοκρασία, παρατηρείται και πάλι η ανοδική τάση τις 3 τελευταίες δεκαετίες, αξιοσημείωτο όμως είναι ότι η αύξηση της δεκαετίας 2010-2019 ξεπέρασε τον +1.5οC

 

Στο διάγραμμα απεικονίζονται οι αποκλίσεις της μέσης θερμοκρασίας του Αυγούστου 2019 από τις κανονικές τιμές στην Ελλάδα ανά δεκαετία

Γενικά το καλοκαίρι του 2019 ήταν στο μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη θερμότερο του κανονικού. Παγκοσμίως, οι περιοχές που κατέγραψαν μέσες θερμοκρασίες καλοκαιριού μεγαλύτερες των κανονικών τιμών (για 1981-2010), ήταν το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης, η δυτική Αλάσκα, τα βόρεια τμήματα του ανατολικού Καναδά και της βόρειας Γροιλανδίας, η βόρεια και η κεντρική Σιβηρία, το Μεξικό και ένα μεγάλο μέρος της λατινικής Αμερικής, μεγάλα τμήματα της Αφρικής κυρίως στα νότια και μια μεγάλη περιοχή της Ανταρκτικής κυρίως στα δυτικά της χερσονήσου. Η Ανταρκτική και η Αρκτική σημείωσαν ρεκόρ μικρότερης παγοκάλυψης, από το 1979.

Για την Ευρώπη, ήταν το τέταρτο θερμότερο καλοκαίρι της από το 1979, με απόκλιση της μέσης εποχικής θερμοκρασίας +1.1ο C από τις κανονικές τιμές. Το θερμότερο καλοκαίρι ήταν του 2010,που οδήγησε στο θάνατο χιλιάδων ανθρώπων. Ακολούθησε το δεύτερο θερμότερο καλοκαίρι το 2018 με τις καταστροφικές πυρκαγιές στη Σουηδία και την Ελλάδα, ενώ το τρίτο θερμότερο καλοκαίρι της Ευρώπης ήταν εκείνο του 2003, με επίσης πολλούς καταγεγραμμένους θανάτους.

Στην Ελλάδα η μέση θερμοκρασία του καλοκαιριού 2019 ήταν 27ο C, περίπου +1.7ο C πάνω από τις κανονικές τιμές. Οι μεγαλύτερες αποκλίσεις από τη συνήθη θερμοκρασία σημειώθηκαν στη βορειοδυτική ηπειρωτική χώρα και στα νησιά του Ιονίου, ενώ οι μικρότερες αποκλίσεις εντοπίζονται στο νοτιοδυτικό Αιγαίο και τη δυτική Κρήτη. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 5 ετών (2015-2019), η μέση θερμοκρασία του καλοκαιριού ξεπέρασε 3 φορές τον +1.5ο C (που αποτελεί το στόχο συγκράτησης της Συμφωνίας των Παρισίων).

Μία από τις τρεις θερμότερες χρονιές που έχουν καταγραφεί ποτέ αποδείχθηκε το 2020, καθώς παρά τη βελτίωση της ποιότητας του αέρα (εξαιτίας των μέτρων απαγόρευσης της κυκλοφορίας λόγω της πανδημίας του COVID-19 και μείωσης της βιομηχανικής δραστηριότητας), το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής δεν μοιάζει να περιορίζεται.

Με τις παγκόσμιες θερμοκρασίες από τον Ιανουάριο έως και τον Οκτώβριο να κυμαίνονται κατά 1,2 βαθμό Κελσίου πάνω από εκείνες της προβιομηχανικής εποχής, η δεκαετία αυτή προβλέπεται να είναι τελικά η θερμότερη από την έναρξη των μετεωρολογικών καταγραφών, με τα 6 θερμότερα έτη να καταγράφονται από το 2015 μέχρι σήμερα, σύμφωνα με την ετήσια έκθεση WMO (World Meteorological Organization).

Από τους πρώτους μήνες του χρόνου, καταστροφικές πυρκαγιές μαίνονταn σε μεγάλες εκτάσεις στην Αυστραλία, φαινόμενο το οποίο ευνοήθηκε από τις ασυνήθιστα υψηλές θερμοκρασίες στο νότιο ημισφαίριο. Το προηγούμενο ρεκόρ κατείχε το έτος 2016, κάτι που ήταν μερικώς αιτιολογημένο, αφού τη χρονιά εκείνη κατεγράφη κλιματικό φαινόμενο «Ελ Νίνιο», με χαρακτηριστική άνοδο των θερμοκρασιών. Τέτοιο φαινόμενο, όμως, δεν έχει καταγραφεί το 2020. Αν και οι νέες εκπομπές καυσαερίων έχουν μειωθεί τον τελευταίο καιρό, τα επίπεδα αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα παραμένουν σε υψηλά επίπεδα. Δεν υπάρχει αμφιβολία, ότι παρακολουθούμε σε πραγματικό χρόνο, την κλιματική αλλαγή να συμβαίνει και την συνεπαγόμενη αύξηση της συχνότητας εμφάνισης ακραίων καιρικών καταστάσεων.

Σύμφωνα με το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (meteo.gr), παρουσιάζονται ορισμένα αξιοσημείωτα στοιχεία του έτους 2020.

Ακραίες βροχοπτώσεις

Για μια ακόμη φορά τα μεγαλύτερα ετήσια ύψη βροχόπτωσης εντοπίστηκαν στην Κρήτη, που προκάλεσαν σημαντικά προβλήματα και καταστροφές. Αντίθετα, τα μικρότερα ετήσια ύψη βροχόπτωσης εντοπίζονται στις Κυκλάδες και στα Δωδεκάνησα.  Στο χάρτη που ακολουθεί παρουσιάζονται τα 10 μεγαλύτερα και τα 10 μικρότερα ετήσια ύψη βροχόπτωσης για το 2020 (με αστερίσκους οι σταθμοί με έλλειψη πληρότητας στα δεδομένα βροχόπτωσης).

 

Ακραίες θερμοκρασίες για το 2020

ΜΑΪΟΣ

Την περίοδο 15-19 Μαΐου εκδηλώθηκε ασυνήθιστο για την εποχή κύμα καύσωνα, κατά το οποίο έσπασαν πολλά θερμοκρασιακά ρεκόρ στη χώρα. Συγκεκριμένα στις 16/05, τα σημαντικότερα ρεκόρ σημειώθηκαν στους σταθμούς:

Μοίρες 40.2 C (ρεκόρ 11 ετών λειτουργίας)

Μεγαλόπολη 39.3 C (ρεκόρ 11 ετών λειτουργίας)

Ψυχικό Αθηνών 39.3 C (ρεκόρ 12 ετών λειτουργίας)

Μολάοι Λακωνίας 38.9 C (ρεκόρ 11 ετών λειτουργίας)

Νεμέα 38.6 C (ρεκόρ 11 ετών λειτουργίας)

Μαρούσι 37.6 C (ρεκόρ 10 ετών λειτουργίας)

Πύργος Ηλείας 36.8 C (ρεκόρ 14 ετών λειτουργίας)

Αθήνα – Γκάζι 35.4 C (ρεκόρ 13 ετών λειτουργίας)

Τζερμιάδο Λασιθίου 34.9 C (ρεκόρ 14 ετών λειτουργίας)

Η υψηλότερη μέγιστη θερμοκρασία εκείνης της ημέρας, καταγράφηκε στην Πλώρα Ηρακλείου και ήταν ίση με 41.8 C,

 

Νέες ακραίες τιμές, καταγράφηκαν στο κύμα καύσωνα 15-19/05/2020. Αξιοσημείωτο είναι, ότι από τους 400 μετεωρολογικούς σταθμούς του δικτύου, ρεκόρ σημειώθηκε τουλάχιστον στους μισούς. Στον παρακάτω χάρτη παρουσιάζονται επιλεκτικά ρεκόρ μεγίστων θερμοκρασιών, από μετεωρολογικούς σταθμούς που βρίσκονται σε λειτουργία για τουλάχιστον 10 χρόνια.

 

ΙΟΥΛΙΟΣ

Άλλο ένα επεισόδιο υψηλών θερμοκρασιών του 2020, εκδηλώθηκε το διήμερο 31 Ιουλίου-1 Αυγούστου, με την ιδιαιτερότητα ότι την 1η Αυγούστου οι πολύ υψηλές θερμοκρασίες συνοδεύτηκαν από ισχυρές καταιγίδες. Οι χαμηλότερες θερμοκρασίες του έτους καταγράφηκαν το διάστημα  5-7 Ιανουαρίου (κακοκαιρία Ηφαιστίων) και το διάστημα 5-9 Φεβρουαρίου. Στον επόμενο χάρτη, παρουσιάζονται οι 10 υψηλότερες μέγιστες και οι 10 χαμηλότερες ελάχιστες θερμοκρασίες για το 2020.

 

Συνολικά, το 2020 εκδηλώθηκαν στη χώρα μας 25 καιρικά επεισόδια με κοινωνικο-οικονομικές συνέπειες, με 4 από αυτά να πληρούν τα κριτήρια ονοματοδοσίας και χαρακτηρίστηκαν ως «έντονα καιρικά γεγονότα βαρομετρικών χαμηλών»  (Ηφαιστίων, Θάλεια, Ιανός, Κίρκη).  Ξεχωρίζει ο Μεσογειακός Κυκλώνας Ιανός, ο οποίος ήταν ο ισχυρότερος μεσογειακός κυκλώνας που έχει καταγραφεί από το 1969 έως σήμερα.

Στην Κεφαλλονιά καταγράφηκαν θυελλώδεις άνεμοι με ριπές έως 194 km/h, ραγδαίες βροχοπτώσεις (πάνω από 350 mm σε 1 ημέρα), κατολισθήσεις, υψηλός κυματισμός και πλημμυρίδα. Επιπλέον πολλές περιοχές της Κεντρικής Ελλάδας δέχθηκαν μεγάλα ύψη βροχής, προκαλώντας πολύ μεγάλες καταστροφές και οδηγώντας στο θάνατο 4 ανθρώπους.